رادیوگرافی (X-Ray) چیست ؟

رادیوگرافی تصویربرداری از ساختارهای بدن یا بخش های بدن با استفاده از اشعه ایکس است. اشعه ایکس خاص است زیرا دارای انرژی زیادیست به طوریکه اجازه میدهد باریکه ی اشعه ایکس به بدن نفوذ کند و تصویری از بدن بسازد.
رادیوگرافی، ساده ترین تصویر پزشکیست که از طریق اشعه ایکس ساخته میشود. تست های دیگر از جمله سی تی اسکن(CT) که از اشعه ایکس استفاده می‌کنند پیچیده تر می باشند و از کامپیوتر برای تولید تصویر استفاده می‌کنند.هر تصویر تولید شده توسط اشعه ایکس ناشی از جذب متفاوت اشعه ایکس توسط ساختار یا بخش های متفاوت بدن است. ساختارهای متراکم همانند استخوان مقدار زیادی از اشعه ایکس را جذب میکنند به همین علت تصویر آن به رنگ خاکستری روشن است. ساختارهای با چگالی کم همانند بافت همبند درصد کمی از اشعه را جذب می‌کنند و در تصویر به رنگ خاکستری تیره دیده می‌شوند. بدن ساختارهای متفاوت با تراکم های متفاوت دارد و این تفاوت ها تصویر را می‌سازند.

انواع رادیوگرافی ها :

• رادیوگرافی از استخوان ها :با این رادیوگرافی می توان از هر استخوانی در بدن عکس برداری کرد و بسیاری از شکستگی ها ،و یا در رفتگی های مفاصل دیده خواهد شد .
• رادیوگرافی از مجاری ادراری(IVP):این تصاویر از کلیه ها ،حالب و مثانه گرفته می شود و از مواد حاجب دارای ید استفاده می شود.
• رادیوگرافی دستگاه گوارش تحتانی :در این روش از باریم و یا محلول های ید دار استفاده می شود که باعث می شود دیواره روده به راحتی دیده شود .
• رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی : Upper GIمی تواند از مری ، معده و بخش ابتدایی روده کوچک (دئودنوم) با اشعه ایکس تصاویری را تهیه کند .
• عکس برداری قفسه سینه
• رادیوگرافی (KUB):این تست برای بررسی دستگاه ادراری استفاده می شود .
• رادیوگرافی لوبوساکرال :عکس برداری از قسمت های کمر و ستون مهره ها انجام می شود .
• OPG

بررسی هایی درباره باریم در تکنیک های رادیوگرافی :

باریم برای بررسی سیستم معده ای ـ روده ای می باشد که شامل مری، معده، روده کوچک و روده بزرگ می باشد، استفاده می شود. محلول در آب یا سوسپانسیون سولفات باریم برای بررسی پوشش مجزا به کار می رود و برای اینکه تصویر بهتری از هوا و گاز های دیگر نیز داشته باشیم استفاده می شود. چنین تستی توسط رادیولوژیست یا یک تکنولوژیست انجام می شود. با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی و فیلم های spot. برای هرکدام از تست ها آمادگی خاصی لازم می باشد. مثلا در صورتی که بیمار صرع یا دیابت دارد باید با پزشک مطرح کند. یا افراد مبتلا به یبوست باید قبل از تست قرص مسهل مصرف کنند.
روش های نامبرده شده در ادامه توسط سولفات باریم انجام می شود :

تکنیک های رادیوگرافی :

1- Barium Swallow :

این تست که یکی از تکنیک های رادیوگرافی می باشد، برای بررسی مری و گلو انجام می شود. در واقع بیمار ۴ ساعت قبل از تست باید ناشتا باشد. زمانی که بیمار در حال نوشیدن باریم می باشد، کلیشه هایی در پوزیشن های مختلف تهیه می شود. معمولا هم بیمار در وضعیت ایستاده می باشد. این آزمایش حدود ۳۰ دقیقه ای طول می کشد.

2- Barium Meal :

از این آزمایش برای بررسی مری و گلو استفاده می شود. بیمار باید ۴ ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشد. گاهی ممکن است این آزمایش به دنبال Barium Swallow انجام شود. برای اینکه بیمار را آرام کنند، آمپول های آرامبخش استفاده می کنند. در واقع مخلوطی از باریم و گاز جهت متسع کردن معده، به بیمار داده می شود تا بخورد. بیمار روی تخت رادیولوژی دراز می کشد. سپس برای بررسی قسمت های مختلف معده و اثنی عشر در پوزیشن های مختلف کلیشه هایی تهیه می شود. نهایتا هم ۲۰ دقیقه طول می کشد.

3- Barium Follow Through :

این آزمایش برای بررسی روده کوچک می باشد. بیمار باید حداقل ۱۲ ساعت ناشتا باشد. بعد از آن در ابتدای آزمایش ۲ تا ۳ لیوان باریم می نوشد. سپس بر روی پهلوی راست روی تخت رادیولوژی دراز می کشد تا معده سریعا از باریم تخلیه شده و به روده بزرگ برسد. در طی این زمان کلیشه هایی از بیمار تهیه می شود. برای اینکه مسیری از روده کوچک که با باریم پرشده، مورد مطالعه قرار گیرد. ممکن است رادیولوژیست برای بررسی قسمت های مختلف روده و به جریان انداختن باریم، از کمپرسور یا حتی فشار دست استفاده کند.

4- Barium Enema :

این آزمایش برای بررسی کولون ها یا روده بزرگ انجام می شود. روده ها هم باید تا حد ممکن خالی باشند. بیمار روی پهلو دراز می کشد و تیوپ پلاستیکی نرمی توسط رادیولوژیست وارد رکتومی می شود. چنین کاری باید با حداکثر دقت و حداقل درد باید انجام شود. سپس بالن کوچکی روی تیوپ می باشد که باد می شود. باعث می شود تا به باقی ماندن باریم در کولون ها کمک کند و تیوپ هم در جایش ثابت بماند. محلول باریم وارد روده بزرگ می شود و بیماری در پوزیشن های مختلف دراز می کشد تا تمام سطح کولون ها به باریم آغشته شود. حال نوبت پمپ کردن هوا به روده است. چندین کلیشه از روده بزرگ در پوزیشن های مختلف تهیه می شود. بعد از مورد بررسی قرار گرفتن کلیشه ها، تیوپ از رکتوم خارج می شود و بیمار می تواند به توالت برود. معمولا چنین آزمایشی ۴۵ دقیقه طور می کشد.

چرا پزشک برای من درخواست رادیوگرافی (X-ray ) میکند؟

رادیوگرافی روشی ساده، سریع و موجود در هر مرکز رادیولوژی است. پزشک شما ممکن است برای شما درخواست رادیوگرافی ساده بکند شاید آن تصویر به یافتن علت علایم شما و یا درمان کمک کند. بیشتر تصاویر ایکس ری از قفسه سینه(قلب و ریه)، دست، پا و یا نخاع در بیمارانی که علائمی در استخوانها، مفاصل و یا کمر داشته باشند گرفته می‌شود.

چگونه برای رادیولوژی (X-ray ) آماده شویم؟

هیچ آمادگی خاصی برای رادیگرافی ساده نیاز نیست. اگر احتمال بارداری برای شما وجود دارد باید حتما به پزشکتان بگویید زیرا سلامت فرزند شما اولویت اول است.
معمولا در مرکز به شما گفته می‌شود که گان بپوشید به این علت که بعضی لباس ها مانع تولید تصوبر مناسب میشوند. همچنین ساعت، گردنبند و هرچیزی که دارای فلز است را باید در بیاورید. اگر شما برای پیگیری مراجعه کرده اید باید تصاویر قبل خود را به همراه داشته باشید تا پزشک از وجود تغییر آگاه شود.

چه اتفاقی حین انجام رادیولوژی (X-ray ) می‌افتد؟

تکنسین یا پزشک رادیولوژیست روند تصویربرداری را برایتان توضیح می‌دهد. زمان انجام تست و مقدار اشعه بسته به محل بدن که مورد تصویربرداری قرار گرفته و پوزیشن شما(ایستاده، نشسته، خوابیده) متفاوت است.
شما نباید در حین تصویربرداری حرکت کنید تا تصویر تار نشود.
بعد از تصویربرداری پزشک کیفیت تصویر را چک میکند. در این حین از شما خواسته میشود که منتظر بمانید. گاهی اوقات تصاویر دیگری لازم است تا به پزشک در گرفتن تشخیص کمک کند. در این موارد جای هیچگونه نگرانی نیست زیرا این چنین موارد زیاد اتفاق می‌افتد.
پزشک به شما میگوید چه موقع زمان تصویربرداری تمام شده و شما اگر بخواهید میتوانید در مورد زمان آماده شدن تصویر بپرسید.
پزشک رادیولوژیست به دقت عکس را نظاره میکند و تشخیص نهایی را میدهد و یک گزارش از یافته ها می نویسد که نسخه ای از آن به شما داده میشود.
شما در هر مرحله هرگونه سوالی داشتید میتوانید از پزشک خود بپرسید.
کل پروسه واضح و روشن است و شما هیچگونه احساس عجیب و متفاوتی حین انجام تصویربرداری نخواهید کرد.
اگر شما یک خردسال را برای انجام رادیوگرافی (X-ray ) آورده باشید، شاید از شما خواسته شود تا در نگه داشتن کودک در موقعیت مناسب برای انجام تصویر برداری کمک کنید. اگر از شما خواسته شود که در اتاق تصویربرداری بمانید پزشک همه کارهای لازم را انجام میدهد تا شما در معرض اشعه قرار نگیرید.
شما در حین انجام رادیوگرافی (X-ray ) یا بعد از هیچ تفاوتی را احساس نمیکنید.

چه مدت انجام تصویربرداری رادیوگرافی (X-ray ) طول میشکد؟

مدت تصویر برداری غالبا کمتر از ۱۵ دقیقه طول میکشد. همچنین به تعداد بخشهایی از بدن که مورد تصویربرداری قرار میگیرند و حرکت شما حین تصویربرداری متفاوت است. در بیشتر موارد نیاز است تا ناحیه ای که مورد تصویربرداری قرار گرفته از جهات دیگر هم تصویربرداری انجام شود تا تشخیص نهایی گرفته شود، به همین دلیل ممکن است از شما خواسته شود موقعیت خود را درحین تصویربرداری تغییر دهید.
برای مثال یک عکس قفسه سینه در یک بیمار توانا و هوشیار کمتر از یک دقیقه طول میکشد ولی در مریض بد حال نیاز است که تصویر از کل نخاع، لگن، شانه ها و پاها گرفته شود که ممکن است تا ۴۵ دقیقه طول بکشد.
در افرادی که ناتوانی دارند و خردسالان هم زمان بیشتری طول میکشد، به خصوص اگر ثابت نگه داشتن یا همکاری یا متوجه شدن دستورالعمل هایی که پزشک می‌گوید مشکل باشد.

عوارض رادیوگرافی (X-ray ):

به طور کلی فواید ایکس ری خیلی بیشتر و مهمتر از عارضه احتمالی پرتوتابی است. در سطوح دوز پرتوتابی مناسب تصویربرداری تشخیصی، شواهد بسیار کمی دال بر اثر بر سلامتی موجود است.
پرتوی مورد استفاده در X-ray از نوع اشعه یونیزه است. تحقیقات پزشکی در اثبات تاثیر اشعه یونیزه در دوز تشخیصی X-ray در مریض هایی که در معرض قرار گرفته اند ناتوان است.

فواید رادیوگرافی (X-ray ):

تصویربرداری X-ray برای تشخیص بیماری و جراحت همانند پنومونی(ذات الریه)، نارسایی قلبی، شکستگی ها، عفونت های استخوانی، آرتریت، سرطان، انسداد روده، جمع شدن ریه و … سودمند است. X-ray روشی آسان و سریع است به همین دلیل مخصوصا در تشخیص ها و درمانهای اورژانسی سودمند است.
تجهیزات X-ray در بیمارستانها، کلینیکهای تصویربرداری و هر مرکز سلامت موجود است به همین دلیل حتی در نقاط دورافتاده هم مرسوم است.